Spadek zawartości materii organicznej, zasolenie, utrata różnorodności biologicznej gleby, osuwanie się ziemi, pustynnienie, powodzie – to tylko niektóre z następstw zmian klimatycznych, które będą pogłębiać się w kolejnych dziesięcioleciach. Aby ograniczyć tempo rozwoju negatywnych zjawisk, Unia Europejska podjęła szereg inicjatyw dotykających różnych dziedzin życia. Jedną z nich było opracowanie Energy Performance of Building Directive (EPBD) gdyż aktualnie budynki w UE odpowiedzialne są za 36% całkowitej emisji gazów cieplarnianych związanej ze zużyciem energii. W grudniu 2023 roku Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej uzgodniły kształt nowelizacji dokumentu, który 19 stycznia 2024 roku został zatwierdzony podczas posiedzenia komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii. Jakie są najważniejsze postanowienia zawarte w dyrektywie EPBD?
Dyrektywa EPBD dotyczy poprawy efektywności energetycznej budynków ulokowanych na terytorium Unii Europejskiej i jest częścią pakietu Fit for 55. Jej celem jest zminimalizowanie zużycia energii w sektorze budownictwa poprzez wprowadzenie środków prowadzących do zwiększenia efektywności energetycznej i promowania wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
W ramach dyrektywy EPBD państwa członkowskie zobowiązane są do opracowania przepisów dotyczących charakterystyki energetycznej budynków, systemów certyfikacji energetycznej, a także promowania zastosowania energii ze źródeł odnawialnych. Dokument odnosi się również do ustanowienia minimalnych standardów efektywności energetycznej dla nowo powstałych, a w dalszej perspektywie, także aktualnie użytkowanych obiektów.
Dyrektywa budynkowa EPBD została pierwotnie przyjęta w 2010 roku. Jej kształt i zaproponowane środki nie były wystarczające dla osiągnięcia 55% redukcji emisji w 2030 roku. W związku z tym w 2021 podjęto negocjacje, których efektem jest nowelizacja ze stycznia 2024 roku. Ma ona przyczynić się do osiągnięcia zerowej emisyjności budynków do 2050 roku, co przełoży się na dojście do punktu neutralności klimatycznej całej Unii Europejskiej.
Według danych Komisji Europejskiej aż 85-90% obiektów zbudowanych przed 2001 rokiem pozostanie w użytkowaniu za 40 lat. Jednocześnie większość z nich nadal nie jest energooszczędna. Gruntowne renowacje zmniejszające zużycie energii o co najmniej 60% zostały przeprowadzone tylko w co 500 budynku. W wielu krajach i regionach ten wskaźnik jest jeszcze niższy.
Pogłębianie się efektu ubóstwa energetycznego wynika z tego, że efektywność energetyczna budynków jest w dalszym ciągu zaniedbywana przez wiele gospodarstw domowych, firm czy jednostek publicznych. Aktualnie około 34 mln Europejczyków nie ma wystarczających środków na ogrzanie domu w zadowalającym ich stopniu.
Nowa dyrektywa EPBD dotycząca efektywności energetycznej budynków proponuje działania, które są kluczowe dla osiągnięcia założonych celów w zakresie walki ze zmianami klimatycznymi. Jak wynika z treści dokumentu, sektor budownictwa odpowiada za 40% zużycia energii w UE oraz 36% bezpośrednich i pośrednich emisji gazów cieplarniach związanych z energią. Komisja podkreśla także, że proces renowacji doprowadzi do utworzenia lokalnych miejsc pracy oraz będzie wspierał wzrost gospodarczy.
Dyrektywa budynkowa EPBD w jej najnowszym brzmieniu zawiera kilka postanowień, które zostały przypisane konkretnym datom w harmonogramie wdrażania. Dotyczą one:
Pierwszym etapem wdrażania nowej dyrektywy EPBD dotyczącej efektywności energetycznej budynków jest wyłączenie z programów wsparcia subsydiowania samodzielnych kotłów na paliwa kopalne. Nadal będzie można otrzymać dofinansowanie na budowę rozwiązań hybrydowych z istotnym udziałem energii odnawialnej (takich jak połączenie kotła z energią słoneczną termiczną). Środki popłyną także w sytuacji, gdy inwestycja w danym kształcie została wybrana do dofinansowania przed 2025 rokiem w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności. Implementacja tego zapisu dyrektywy EPBD na rynek Polski może oznaczać istotne zmiany w regulaminie programu Czyste Powietrze.
Zgodnie z zapisami dyrektywy EPBD za budynek o niemal zerowym zużyciu energii uznaje się obiekt o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej. Oznacza to, że taki obiekt do prawidłowego funkcjonowania będzie:
Artykuł 7 EPBD stanowi, że budynki będące własnością instytucji publicznych oddawane do użytkowania po dniu 1 stycznia 2028 roku muszą być zeroemisyjne. W przypadku innych nowych obiektów graniczną datą jest 1 stycznia 2030 roku. Co to oznacza w praktyce?
Właściciele obiektów będą zmuszeni do maksymalnego ograniczenia zanieczyszczeń powstających w nowym budownictwie. Mogą tego dokonać poprzez pokrywanie potrzeb energetycznych:
Przy obecnym miksie energetycznym Polski opartym w ponad 60% na węglu i gazie, konieczne jest zatem szukanie alternatyw. Te najczęściej stanowią indywidualne systemy fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe lub kontrakty na dostawy energii z gwarancją pochodzenia z OZE. W myśl nowych przepisów dyrektywy EPBD do ogrzewania obiektów będzie trzeba wykorzystywać źródła bezemisyjne, czyli na przykład systemy zasilane energią elektryczną pochodzącą ze źródeł odnawialnych.
W spełnieniu wymagań, jakie stawia dyrektywa EPBD, istotnym wyzwaniem będzie takie projektowanie przestrzeni, która pozwoli zmaksymalizować stosowanie fotowoltaiki, przyczyni się do szerszego wykorzystania światła dziennego i ciepła naturalnego, a jednocześnie zapewni odpowiednią izolacyjność termiczną. Przykładem takiego rozwiązania są fasady słupowo-ryglowe. Efektywny wygląd, wykorzystanie materiałów wysokiej jakości, wyróżniająca się na rynku sprawność ogniw, a co za tym idzie także duża generacja energii – to wszystko sprawia, że rozwiązanie ML System stanie się w przyszłości standardowym elementem wyposażenia obiektów zeroemisyjnych.
Minimalne normy charakterystyki energetycznej (MEPS) stanowią kluczowy element przeglądu dyrektywy budynkowej EPBD i są istotnym instrumentem realizacji jej celu. Są to konkretne standardy określające minimalny poziom wydajności energetycznej, jaki muszą osiągnąć obiekty w określonym terminie lub w danych sytuacjach. Kraje podchodzą do tej kwestii bardzo różnorodnie. Zazwyczaj miarą jest tu zużycie energii podawane w kilowatogodzinach na metr kwadratowy rocznie (kWh/m²/rok), czasami idzie się dalej i weryfikuje się emisję dwutlenku węgla w całym cyklu życia budynku lub inny wskaźnik. Państwa członkowskie mają też możliwość zwolnienia niektórych obiektów z systemu MEPS (np. budynków zabytkowych, rolniczych czy wojskowych).
Dyrektywa EPBD w artykule 9 daje dużą dowolność w zakresie określenia progów zużycia. Ich wprowadzenie ma doprowadzić do renowacji 16% budynków niemieszkalnych o najgorszej charakterystyce energetycznej do 2030 roku i 26% budynków niemieszkalnych o najgorszej charakterystyce energetycznej do 2033 roku. W przypadku sektora mieszkaniowego ustanowiono wskaźniki na poziomie 16% do 2030 roku i 20-22% do 2035 roku. Osiągnięcie tych założeń będzie możliwe poprzez szerokie zastosowanie OZE (np. fasad fotowoltaicznych), poprawę efektywności energetycznej budynków (wysoka izolacyjność) oraz zapewnienie właściwego systemu kontroli. Ostateczny kształt MEPS w Polsce nie został jeszcze określony.
Ostatnim etapem implementacji nowej dyrektywy dotyczącej efektywności energetycznej budynków będzie wycofanie z użytkowania samodzielnych kotłów na paliwa kopalne. Działanie ma objąć nie tylko dopiero powstające obiekty, ale też wszystkie inne budynki z sektora prywatnego, biznesowego czy publicznego. Zakaz ma zostać ujęty w krajowym planie renowacji. Ten dokument każdy kraj europejski będzie opracowywał w najbliższej przyszłości. Dekarbonizacja ogrzewania i chłodzenia to cel EPBD, który ma zostać zrealizowany najpóźniej do początku 2040 roku. Od tego roku nie będzie zatem możliwości użytkowania kotłów na węgiel czy pellet.
Źródła:
DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, str. 1.
